Όσο μπορείς
Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.
Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κι εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.
Κ.Π. Καβάφης, Ποιήματα, τόμ.1, Ίκαρος
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης το 1929
Πηγή: https://el.wikipedia.org
Το συγκεκριμένο ποίημα γραμμένο το 1913, την ταραγμένη περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων είναι ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά είδη γραφής του Καβάφη. Ο ποιητής προτρέπει τους αναγνώστες αλλά ταυτόχρονα και τον ίδιο του τον εαυτό να έχουν ως σκοπό της ζωής τους τη δημιουργία μιας ηθικής στάσης. Το ποίημα έχει κέντρο του τον άνθρωπο και πιο συγκεκριμένα τις συνειδητές (σκέψη, νους) και ασυνείδητες (όνειρα) λειτουργίες του ατόμου. Όλοι μας εκ φύσεως είμαστε διαφορετικοί, αλλά ξεχωριστοί γινόμαστε εξαιτίας του χαρακτήρα που διαμορφώνουμε καθώς και της αξιοπρέπειας που κρατούμε. Πολλές φορές, η ατομική ελευθερία είναι υποχείριο της μαζοποίησης και του μιμητισμού διάφορων συμπεριφορών. Το υποκείμενο είναι απαραίτητο να σταθεί στο ύψος του και να διαμορφώσει τις δικές του απόψεις, στάσεις και σκέψεις, για να πορευτεί στον βίο του. Είναι “αναγκαίο κακό”, να προασπίσει τα δικαιώματα του, τις ελευθερίες και την ψυχική του υγεία από ανούσιες συναναστροφές.
Στόχος είναι η καλλιέργεια του πνεύματος, η αυτογνωσία και η διερεύνηση των ενδιαφερόντων στη ζωή του. Η καλλιέργεια του πνεύματος βοηθά τον άνθρωπο να προφυλαχτεί και αντισταθεί από το κατεστημένο. Επίσης, οξύνει την κριτική ικανότητα του, απομακρύνει τον μιμητισμό και δημιουργεί υγιείς απόψεις που είναι βασισμένες σε λογικά επιχειρήματα. Το «Όσο Μπορείς» πρόκειται για έναν δρόμο ανηφορικό και κακοτράχαλο, όμως ο καθένας μας με τις δυνατότητες και τα εφόδια του οφείλει στο συνειδητό εγώ του να διαβεί μια ευτυχισμένη ζωή. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στα εξωτερικά ερεθίσματα, που βιώνει ο άνθρωπος καθημερινά διότι πολλές φορές οδηγούν στην αποξένωση και του ίδιου του ακόμα του εαυτού.
Ο Καβάφης ψάχνει την ουσία των πραγμάτων και όχι του «φαίνεσθαι» και της επιφάνειας, αλλά του «Είναι». Δεν πρέπει να λησμονηθεί ότι η κοινωνία δεν είναι απλά μια ομάδα ανθρώπων, αλλά είναι το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων που την απαρτίζουν και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Η ουσιαστική επικοινωνία, η διαφύλαξη της ατομικότητας του κάθε έλλογου όντος και η υγιή αλληλεπίδραση των σχέσεων, συνεισφέρουν στο να μην απομακρυνόμαστε από τα πραγματικά «θέλω» μας και να συνταυτιζόμαστε αρμονικά με αυτό που πραγματικά είμαστε. Στην ουσία αυτό που επιθυμεί να μεταφέρει στο κοινό ο ποιητής είναι να τονίσει ότι το νόημα της ζωής είναι να έχουμε μια ζωή με νόημα.
Γιατί όμως οι μέρες μας εν τέλει είναι μέρες χαμένες δίχως καμία ουσία; Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν ζει… αλλά ελπίζει να ζήσει και επιβιώνει από την σκιά του και όχι από τις ίδιες του τις πράξεις. Υποδύεται ρόλους, αναλαμβάνει ευθύνες και χάνει τον πραγματικό σκοπό της ζωής. Για να υπάρχει μια συνολικά ευτυχής ζωή θα πρέπει να στηριζόμαστε σε ευτυχισμένες και ουσιαστικές στιγμές, μακριά από τοξικές καταστάσεις.
Ιουλία Γαβριήλ
