Ο μύθος του Ορφέα: Όσο και να προχωράμε στη ζωή, κοιτάμε πάντα πίσω… Έχουμε αναρωτηθεί όμως ποτέ το γιατί;
Όλοι γνωρίζουμε ή έχουμε έστω ακούσει τον μύθο του Ορφέα. Γιός του θεού Απόλλωνα και σπουδαίος εκπρόσωπος της τραγουδιστικής τέχνης, με το σπάνιο χάρισμα να μπορεί να επηρεάζει τον ανθρώπινο νου με τα τραγούδια του˙ γοήτευε τους ανθρώπους με την φωνή του και τους έπειθε. Ερωτεύεται και παντρεύεται την αγαπημένη του Ευρυδίκη, όμως έρχεται αντιμέτωπος με το τραγικό γεγονός του θανάτου της. Αποφασισμένος να μην το αποδεχτεί κατεβαίνει στον Κάτω Κόσμο και λόγω του χαρίσματός του πείθει με ευκολία τον Άδη να επιτρέψει στην Ευρυδίκη να φύγει μαζί του με τον όρο όμως να ολοκληρώσει το ταξίδι της επιστροφής χωρίς να γυρίσει το βλέμμα του πίσω ούτε μια φορά.
Προσπάθησε και σχεδόν θα τα κατάφερνε αλλά αποδείχτηκε πιο δύσκολο από ότι πίστευε˙ γύρισε το βλέμμα του προς τα πίσω και η Ευρυδίκη εξαφανίστηκε.
Γιατί ο Ορφέας λοιπόν δεν κατάφερε να κρατήσει την υπόσχεση που έδωσε και έχασε την αγαπημένη του;
Κάποιες ερμηνείες που έχουν δοθεί θέλουν τον Ορφέα να κοιτάει πίσω από ανασφάλεια. Θέλει να βεβαιωθεί ότι η Ευρυδίκη τον ακολουθεί. Άλλες κάνουν λόγο για μια ξαφνική «τρέλα» που τον κυριεύει, ενώ κάποιοι – ανάμεσά τους και ο Πλάτωνας – τον έχουν κατηγορήσει για δειλία επειδή προσπαθεί να ξεγελάσει τον θάνατο αντί να τον δεχθεί. Γιατί τόσες διαφορετικές ερμηνείες και ποια η απάντηση της σύγχρονης ψυχολογίας για την πράξη του Ορφέα ;
Η σύγχρονη ψυχολογία συνδέει τον μύθο με τη βασική ανθρώπινη εμπειρία της αμφιβολίας, την οποία θεωρεί έμφυτη της ανθρώπινης φύσης μας.
Ο άνθρωπος μπροστά σε μια κατάσταση με αβέβαιο αποτέλεσμα είναι ευάλωτος στην κατάθλιψη και την απελπισία γιατί νοιώθει αβοήθητος και αδύναμος να διατηρήσει την ελπίδα και το κουράγιο του. Αλλά αυτή η ψυχολογική κατάσταση δεν εξηγεί γιατί ο χαρακτήρας του Ορφέα κάνει τη συγκεκριμένη επιλογή ως αντίδραση στις συνθήκες ενός μακρινού ταξιδιού στο σκοτάδι. Η περιγραφή του χαρακτήρα του και η θαρραλέα πράξη του να ταξιδέψει στον Κάτω Κόσμο και να διαπραγματευτεί δεν δείχνουν έναν δειλό άνδρα.
Η απάντηση είναι ότι, στον ανθρώπινο νου, το «πάω μπροστά» και «κοιτώ πίσω» δεν υπάρχουν το ένα ανεξάρτητα από το άλλο, αλλά είναι αλληλοσυνδεόμενα. Ως βρέφη, ένα από τα πρώτα μας εργαλεία για την κατανόηση του κόσμου είναι η αντίθεση, το να ξεχωρίζουμε με αυτό τον τρόπο τα αντικείμενα γύρω μας και γενικά χρησιμοποιούμε πολύ την αντίθεση και τη σύγκριση στη ζωή μας˙ για παράδειγμα, θα πούμε ότι κάτι είναι όμορφο σε σύγκριση με κάποιο άλλο αντικείμενο, που είναι άσχημο. Μαθαίνουμε ότι τα πράγματα πάντα σχετίζονται με τα αντίθετά τους. Το πάνω μας φέρνει στο νου το κάτω, η ζωή μας φέρνει στο νου το αντίθετό της, τον θάνατο και ούτω καθεξής.
Η προτροπή «δεν πρέπει να κοιτάξεις πίσω» περιλαμβάνει το ίδιο το αντίθετό της.
Είναι κυριολεκτικά αδύνατο να διαβάσει κανείς δυνατά αυτή την πρόταση χωρίς ταυτόχρονα να μη σκεφτεί το αντίθετο. Κάθε φορά που ο Ορφέας επαναλαμβάνει «δεν πρέπει να κοιτάξω πίσω», αναγκάζεται να πεί «κοιτάξω πίσω». Οπότε ίσως το θανάσιμο λάθος του Ορφέα είναι ότι, αποδεχόμενος την προσφορά του Άδη, αρνείται να αποδεχτεί το ψυχολογικό κόστος αυτής. Το ταξίδι του μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν σχετικά εύκολο. Για ολόκληρη τη ζωή του, το ταλέντο του έχει αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματικό στο να πείθει τους άλλους. Η φωνή του γοητεύσει τον Άδη και ο Ορφέας κερδίζει την διαπραγμάτευση. Αλλά έξω από τον Κάτω Κόσμο, ανήσυχος και αβέβαιος αναγκάζεται να διαπραγματευτεί με έναν νου τον οποίο δεν μπορεί να επηρεάσει με το τραγούδι του: τον δικό του. Μόνος με αυτή τη σκέψη, ο σπουδαίος τραγουδιστής δεν μπορεί να γοητεύσει τον εαυτό του και υποκύπτει στις προσταγές της ανθρώπινης φύσης του.
